Alerjiyle Yaşam Rehberi

İnek sütü alerjisi veya inek sütü proteini alerjisi, normalde hastalıklara karşı koruyucu etki sağlayan bağışık sistemimizin inek sütündeki proteinlerden birine veya bir kaçına karşı aşırı duyarlılık geliştirmesi ve bu duyarlılığa bağlı belirtiler oluşmasıdır.

İnek sütünde alerjiye neden olabilecek yaklaşık 20 adet protein bulunur.

• İnek sütü proteini, yenidoğan bebeğin beslenmeyle aldığı ilk yabancı proteindir. Bu nedenle ilk görülen alerji tipi inek sütü alerjisidir.

• Bebek büyüdükçe yaşadığı alerji tipleri de değişir.
• Bebeklerde ve küçük yaştaki çocuklarda daha çok gıda alerjisi ve ciltte bölgesel olarak kızarıklık, kaşıntı, kabuklanma, pullanma ile seyreden bir cilt hastalığı olan atopik dermatit (egzama) görülür.
• Daha büyük çocuklarda daha sık olarak astım ve alerjik rinit (saman nezlesi) görülür.

• İnek sütü alerjisi genellikle yenidoğan döneminde başlar ve yaşamın ilk yılında en yüksek düzeyine ulaşıp çocukluk döneminde iyileşme eğilimi gösterir. Hastaların %80’inde alerji 3-4 yıl içinde düzelir.
• İnek sütü alerjisi olan bebeklerin diyetleri düzenlenirken protein, aminoasit bileşimi ve kalsiyum içeriğinin yeterli ve dengeli olmasına dikkat edilmelidir.
• İnek sütü alerjisi olan çocukların diyeti uygun şekilde düzenlendiğinde gelişme geriliği oluşmaz, diğer çocuklar gibi büyüyüp gelişirler.

• İnek sütü alerjisi genellikle yenidoğan döneminde başlar ve yaşamın ilk yılında zirve yaparak çocukluk döneminde iyileşme eğilimi gösterir.
• Hastaların %80’inde 3-4 yıl içinde, %85’inde 5 yaşına kadar düzelme görülür, ancak bazı çocuklarda daha ileri yaşlara kadar devam edebilir.

İnek sütü alerjisi olan bebekler tümüyle iyileştikten sonra inek sütü alerjisi tekrarlamaz ve inek sütü alerjisi düzeldikten sonra süt ve süt ürünlerini sorunsuz tüketebilir.

• İnek sütü alerjisi olan bebekler, aile ve bebekle ilgilenen kişilere inek sütü alerjisi hakkında bilgi verilip, kaza ile süt ve ürünleri alınması durumunda yapılması gerekenler anlatıldıktan sonra normal hayatlarına devam edebilir.
• Bebeğinizde oluşabilecek alerjik tepkiler ve yapılacakları konusunda bilgili olmanız çok önemlidir.
• Daha önce şiddetli ani ve ciddi alerjik tepkiler veren çocuklarda adrenalin oto-enjektörü* kullanılması gerekebilir. Bu enjektörün nasıl kullanılacağı bilinmeli ve her zaman ulaşılabilecek bir yerde bulunmasına özen gösterilmelidir.
• Besin ambalajlarını (etiket) okumayı bilmeli ve markette satılan tüm besin maddelerinin üzerindeki etiket içeriklerini dikkatli bir şekilde okumalısınız.
• Alerjik olan besin maddeleri sorgulanmalı, restoran ve benzeri yerler gibi ev dışındaki ortamlarda hazırlanan besinlerin tüketilmesi sırasında görevlilerden besin içerikleri ile ilgili bilgi istenmelidir.
• Yemeğin içine eklenmese bile kullanılan kap-kacakta süt veya peynir gibi besin artıkları olması da alerjik belirtilere neden olabilir. Bu duruma da dikkat edilmesi gereklidir.
• Bebeğin alerjisi düzelip, tedavisi bittikten sonra beslenmesine ve düzenli kontrollerine hekiminizin önerdiği şekilde devam etmeniz uygun olacaktır. İnek sütü alerjisi düzeldikten sonra tekrarlamaz ve çocuğunuzu hekiminizin önerdiği şekilde besleyebilirsiniz.
• Bu dönemde bebeğinize alerji riski olan bebeklere özel koruma amaçlı hipoalerjik mamayı da verebilirsiniz.
• İleride başka çocuklarınızın olmasını planlıyorsanız, kardeşinde (ve belki sizde ya da eşinizde de) alerji olmasının onun da alerji riskini arttırdığını bilmenizde yarar var.
• Bebeğiniz doğduğunda anne sütü verebilecek olursanız bebeğinizde oluşabilecek belirtilere dikkat etmeniz, anne sütü veremeyecek olursanız da alerji riski olan bebekler için geliştirilmiş özel bir mama ile beslemeniz uygun olacaktır.

Bebeğiniz 0-6 ay arasındaysa ve anne sütü alıyorsa, diyetinizden süt ve süt ürünleri ve süt içeren besinleri çıkartmanız gereklidir. Bebeğinizi anne sütü ve anne sütü yetersiz olan durumlarda alerji maması (aminoasit formüla veya ileri derecede hidrolize formüla) ile besleyebilirsiniz.

Bebeğiniz 0-6 ay arasındaysa ve anne sütü yoksa sadece alerji maması ile beslenmelidir.

Altıncı aydan sonra bebeğin diyetine süt içermeyen ek besinler eklenir.

Bebeğin ayına ve alerji durumuna göre değişmekle birlikte,

• İlk 6 ayda anne sütü ve/veya gerekiyorsa alerji maması (aminoasit formüla veya ileri derecede hidrolize formüla) ile 3 saatte bir beslenme sağlanmalıdır.
• 6-8 aylarda öğle ve akşam sebze çorbalarına kuzu eti eklenerek verilebilir. İnek sütü alerjisi olan bebeklerin çok azında dana etine de alerji vardır, çoğu dana etini de tüketebilir. Meyve püreleri ile ara öğünler hazırlanmalıdır.
• Yaşı büyüdükçe süt ve süt ürünleri ile bunları içeren besinler dışında meyve, sebzeler, et/balık/tavuk, kurubaklagiller ve tahıllar günlük beslenmede kullanılmalıdır.

Bebeğiniz için ayrıntılı beslenme önerilerini hekiminiz bebeğinizin özelliklerine göre belirleyecektir.

Anne sütü alan bebeklerde de alerji ortaya çıkabilir. Ancak özellikle yüksek riskli çocuklarda anne sütü ile beslenmenin alerjik hastalık oluşma sıklığını azalttığı veya alerjik hastalıkların ortaya çıkışını geciktirdiği gösterilmiştir. Gerek risk altındaki bebeklerde, gerekse besin alerjisi oluşmuş bebeklerde, koruyucu bir önlem olarak anne sütüyle besleme önerilmektedir.

Bebeğiniz anne sütü alıyorsa, diyetinizden tüm süt ve süt ürünlerinin çıkarmanız ve emzirmeye bu şekilde devam etmeniz önerilir.

Süt ve süt ürünleri tüketemeyen (eliminasyon diyeti* verilen) anneye kalsiyum desteği verilmeli ve diyeti süt içermeyen gıdalar ile düzenlenmelidir.

İnek sütü alerjisinde ilk iş, inek sütünün bebeğin diyetinden çıkarılmasıdır. Anne sütü alamayan inek sütü alerjisi olan bebeklerin beslenmesinde özel mamalar kullanılır. İlk seçenek alerji mamalarıdır (aminoasit formüla veya ileri derecede hidrolize formüla).

Alerji mamaları bebekte alerji yapan proteinler yerine, proteinin küçük parçaları olan aminoasitleri içerirler.

Alerji maması* miktarı bebeğin gelişimi ve kilo alımı takip edilerek ayarlanır.

Bebeğin diyeti doktoru veya diyetisyeni tarafından düzenlenebilir.

*Alerji maması: Aminoasit formüla veya ileri derecede hidrolize formüla

İnek sütü alerjisinde kullanılan mamalarda bebekte alerjiye neden olan proteinler bulunmaz, onun yerine bebekleri aynı şekilde besleyecek olan aminoasitler bulunur.

Aminoasitler proteinlerin yapıtaşıdır; vücuda kolayca emilirler ve bebeğin protein ihtiyacını karşılarlar. Alerji mamaları (aminoasit formülalar) bebeğin tüm gereksinimlerini karşılayacak şekilde geliştirilmiştir ve bebeğin beslerken aynı zamanda alerji oluşumunu da engellerler.

Alerji mamalarının (aminoasit formülaların) tadı nedeniyle bebekler tarafından alımında sorun olabilir. Mamayı hazırlarken içine vanilya damlası veya pekmez gibi tatlandırıcıların eklenmesi bebeğin sevmesini sağlar.

İnek sütü alerjisi olan bebeklerin beslenmesi alerji mamasıyla düzenlenirken, temel amaç bebeği dengeli kalori ve besin öğeleriyle beslemektir.

Alerji maması*, bebeğin gerek duyduğu enerji ve besin öğelerini eksiksiz şekilde karşılayarak bebeği besler ve aynı zamanda alerji belirtilerinin düzelmesini sağlar. Bebek 6. aya ulaştığında uygun ek besinlere de başlanır.

*Alerji maması: Aminoasit formüla veya ileri derecede hidrolize formüla

• İnek sütü alerjisi olan bebeklerin diyetinden süt ve süt proteinlerini içeren tüm besinlerin çıkarılması gerekir.
• Devam sütü ve standart formülalar süt proteini içerdiği için inek sütü alerjisi olan bebeklerde kullanılmamalıdır.
• Bu bebeklerde alerji mamalarının (aminoasit formüla veya ileri derecede hidrolize formüla) kullanılması önerilir.

• Bebeğin ayına ve besinlerin mevsimine uygun ek gıdalar seçilmelidir.
• İlk olarak meyve püreleri, sebze çorbaları ve alerji maması* ile hazırlanan muhallebiler verilebilir.
• Altıncı ayda yumurta sarısı ⅛ ile başlanıp ¼ ve ½ şeklinde arttırılarak 7. ayda tam bir yumurta tüketilmesi sağlanır.
• Mercimek çorbası protein içeriği açısından bu aylarda süt alerjisi olan bebekler için tüketilmesi uygun olan ek besinlerdendir.
• 6-8 aylarda çorbalara kuzu eti veya dana eti eklenerek et ürünlerinden tüketilmesi sağlanır.
• Pekmezin kalsiyum içeriği açısından verilmesinde yarar vardır.
• Tahıl grupları da ek gıda olarak kullanılabilir.

Özetle bebeğinize verebileceğiniz ek besinler: (Ayına ve mevsimine uygun)

• Meyve püreleri
• Sebze çorbaları
• Alerji maması (aminoasit formüla) ile hazırlanan tarifler
• Yumurta
• Et/balık/tavuk (dana etine alerjisi yoksa)
• Tahıllar

Hayır, süt alerjisi olan bebeğe içinde süt proteinleri olduğu için yoğurt verilmez.

İnek sütü alerjisinin düzelip düzelmediğinin değerlendirmek amacıyla besin deneme testi yapılabilir, yani alerjiye neden olan besinlerin verilmesi denenebilir.

Bebeğinize 1 yaşından önce yoğurt, peynir ile deneme testi (yükleme testi) yapılabilir.

Ancak test yapılmadan önce hekiminizden bu konuda bilgi almalı, test yapılacağına dair izin vermeli, ardından çocuğunuzun hazırlığı yapılmalı ve deneme doktor gözetimi altında gerçekleştirilmelidir.

Test öncesi hazırlık:

• Şüpheli besinler testten en az 2 hafta önce bebeğin diyetinden çıkarılır ve besin yükleme testini etkileyebilecek olan alerji ilaçları gibi ilaçlar kesilir.
• Bebeğiniz deneme sırasında sağlıklı olmalı, ateş, kusma, ishali olmamalı, alerjik nezlesi ve astımı varsa kontrol altında olmalıdır.
• Uygulama sırasında gelişebilecek acil durumlar için gerekli hazırlıklar yapıldıktan sonra düşük dozdan başlayarak artan dozlarda besin verilir.
• Hayatı tehdit eden şiddetli alerjik tepkisi olan (anafilaksi*) olan hastalarda tanı öykü ve laboratuvar testleriyle konulamıyorsa, besin yükleme testi yoğun bakım şartlarında yapılmalıdır.

Dikkat! Hekiminize danışmadan bebeğinize peynir, yoğurt gibi inek sütü içeren besinleri vermeyi denemeyin. Bebeğinizde besine karşı acil bir tepki gelişebilir. Deneme testi mutlaka doktor gözetiminde yapılmalıdır.

İnek sütü, yoğurt, peynir gibi süt ürünleri ve inek sütü bazlı mamalara ek olarak pek çok besinde inek sütü proteinleri bulunur. Çocuğunuza herhangi bir süt ürünü (yoğurt, peynir, sütlaç, muhallebi, vb) vermemelisiniz.

Ayrıca süt ürünleri katılarak yapılan her türlü pişmiş yiyecek (kek, kurabiye, pasta, bisküvi, börek, vb) ve süt ile terbiye edilerek hazırlanan gıdalar (çorba, püre vb) tüketilmemelidir.

Çocuğunuza ambalajlı bir gıda alırken, mutlaka ambalaj üzerinde yazılı olan içeriği kontrol edin ve ambalajda aşağıdakiler yazılıysa kesinlikle vermeyin.

Bu ürünler inek sütü proteini içerebilir:

• Artifisiyel tereyağı sarısı
• Tereyağı
• Süt
• Süt tozu
• Evapore (buharlaştırılmış) süt
• Keçi sütü
• Koyun sütü
• Peynir
• Krema
• Puding
• Yoğurt
• Kazein, kazeinat
• Laktalbumin
• Laktoglobulin
• Laktuloz
• Whey

Bebeğinizde inek sütü alerjisinden şüpheleniyorsanız, bebeğinizin mutlaka doktor tarafından değerlendirilmesi gereklidir. Doktorunuz bebeğinizin şikayetlerini ve beslenmeyle ilişkisini ayrıntılı olarak sorduktan sonra, tanı için gereken bazı testler isteyebilir. Bunlar kan testleri, cilt alerji testi ve besin deneme (yükleme) testidir.

Doktor tarafından inek sütü alerjisi tanısı konulan bebeklerde inek sütü ve ürünleri diyetten çıkarılır. Hastaların diyetleri doktor ve diyetisyen kontrolünde düzenlenmelidir. Gereksiz diyet kısıtlamalarının büyüme geriliğine neden olabileceği unutulmamalıdır.

Bebeğinizdeki belirtilerin alerji olup olmadığını anlamak için Bebek ve Alerji web sitesindeki alerji testini çözebilirsiniz: www.bebekvealerji.com/inek-sutu-alerjisi-risk-testi/

Besin alerjisine neden olabilen gıdalar ve besin alerjisi sıklığı çocuk büyüdükçe değişiklik gösterir.

Büyük çocuk ve erişkinlerde sık görülen besin alerjileri: Fındık, fıstık, ceviz gibi kabuklu kuruyemişler, balık, kabuklu deniz hayvanları

Süt çocukluğu ve erken çocukluk çağında sık görülen besin alerjileri: İnek sütü, yumurta, fıstık, buğday, soya, balık

Ek gıdalara başlama yaşı ile alerjik hastalık gelişimi arasında henüz kanıtlanmış bir ilişki saptanmamıştır. Ancak bebeklere 6. aydan önce ek gıda verilmemesi önerilir.

Bütün besinler alerjiye neden olabilir. Süt çocukluğu döneminde en sık inek sütü, yumurta, fıstık, buğday, soya ve balık alerjisi görülmekle birlikte elma ve diğer besinler de alerjiye neden olabilir.

Besin alerjisi vücutta pek çok değişik organ ve sistemi etkileyebilir. Cilt, solunum, sindirim ve genel belirtiler görülebilir.

Ciltte görülen belirtiler:

• Kaşıntı
• Kızarıklık
• Döküntü
• Yerel şişlikler

Solunum belirtileri:

• Hapşırık, öksürük
• Hışıltı
• Nefes darlığı
• Burun tıkanıklığı, nezle ve eşlik edebilen gözlerde kızarma, şişme, sulanma

Sindirim belirtileri:

• Bulantı
• Kusma
• Karın ağrısı
• Kanlı veya sümüklü ishal
• Kilo alamama
• Küçük çocuklarda besini reddetme

Genel belirtiler:

• Şişme ve kızarıklıkla birlikte ani nefes sıkışması gibi yaygın belirtilerle seyreden tehlikeli bir alerjik tepki (anafilaksi*)

Bazı kaşık mamaları süt içerir, ancak süt içermeyen tahıllı kaşık mamaları da bulunmaktadır. Bu ürünleri 6. aydan sonra doktorunuza danışarak bebeğinize verebilirsiniz.

Çoklu besin alerjisi birden fazla besine karşı alerji bulunmasıdır. İnek sütü alerjisi olan bebeklerde en sık olarak görülen diğer besin alerjileri; yumurta, fıstık, soya ve buğday alerjisi.

• Besin alerjisi küçük çocuklarda besini reddetme şeklinde belirti verebilir.
• Bebek bu besini tükettiğinde huzursuzluk, ağlama atakları, karın ağrısı, kramplar oluşabilir.
• Besin alerjisi olan bebeklerde şüpheli besinle her karşılaşmadan sonra mutlaka yakınmaların ortaya çıkması gerekir.
• Alerjiye neden olduğu düşünülen besin tüketilmediğinde belirtilerin düzelmesi, eski beslenme şekline geçildiğinde şikayetlerin tekrarlaması besin alerjisi tanısını destekler.

İnek sütü proteini alerjisi olan bebeklere ilk bir yaşta soya sütü önerilmez.

Ülkemizde bebeğin ihtiyacına uygun olarak geliştirilmiş soya bazlı mama (formüla) bulunmamaktadır.

İnek sütü alerjisi olan bebeklerde diğer hayvan sütlerinin kullanılması önerilmez. İnek, keçi ve koyun sütü proteinleri birbirine benzer yapıdadır ve inek sütü alerjisi olan bir çocukta keçi ya da koyun gibi diğer hayvan sütleriyle de alerji oluşabilir.

Ciddi inek sütü alerjisi olan çocukların en az %90’nında keçi sütü ile alerjik reaksiyon gelişebilmektedir. İnek sütü alerjisi olan çocuklara bu hayvanların sütleri verilmemelidir.

İnek sütü alerjisi olan bebeklere keçi sütü ve ürünleri verilmemelidir.

Besin alerjisi en sık cilt belirtileriyle seyreder. Bunlar kaşıntı, kızarıklık, döküntü ve şişme gibi belirtilerdir. Bebeğinizde bu belirtiler varsa besin alerjisi düşünülmelidir. Bebeğinizi mutlaka bir doktora götürün.

Besin alerjisinde bu tipte kabarıklıklar görülebilir. Şüphe edilen besinin bebeğin beslenmesinden çıkartılmasıyla şikayetlerde düzelme görülüyorsa besin alerjisi şüphesi artar. Kesin tanı için bebeğin bir doktor tarafından değerlendirilmesi gerekir.

Bebeğinizde alerji riski olup olmadığını anlamak için Bebek ve Alerji web sitesindeki alerji testini çözebilirsiniz: www.bebekvealerji.com/inek-sutu-alerjisi-risk-testi/

Bebeklerde özellikle popo deliğinin çevresinde görülen kızarıklık besin alerjisine bağlı olabilir. Şüphe edilen besinin bebeğin beslenmesinden çıkartılmasıyla kızarıklığın iyileşmesi besin alerjisi şüphesini artırır. Kesin tanı için bebeğin bir doktor tarafından değerlendirilmesi gerekir.

Bebeğinizdeki belirtilerin alerji olup olmadığını anlamak için Bebek ve Alerji web sitesindeki alerji testini çözebilirsiniz: www.bebekvealerji.com/inek-sutu-alerjisi-risk-testi/

İnek sütü alerjisi olan bebeklerde en sık görülen cilt şikayetleri kaşıntı ve kızarıklıktır.Süt ve süt ürünlerinin diyetten çıkarılması ile şikayetler kendiliğinden düzelir.

Ancak bazı bebeklerde sütün cilde değmesi bile tepkilere neden olabilir. Bu nedenle süt ve süt ürünlerine ani ve ciddi tepki veren çocuklarda süt ve süt ürünlerinin tüketilmemesinin yanı sıra, çocuğun bulunduğu odada kaynatılmaması veya sütlü bir yemek pişirilmemesi ve bebeğin cildine değdirilmemesi de gereklidir. Bebeğe bez bağlanmasında sakınca yoktur.

Besin alerjisi bulantı, kusma, karın ağrısı, kanlı veya sümüklü ishal, kilo alamama gibi sindirim sistemi belirtilerine neden olabilir: Şüphe edilen besinin bebeğin beslenmesinden çıkartılmasıyla şikayetlerde düzelme görülüyorsa besin alerjisi şüphesi artar. Kesin tanı için bebeğin bir doktor tarafından değerlendirilmesi gerekir.

Bebeğinizdeki belirtilerin alerji olup olmadığını anlamak için Bebek ve Alerji web sitesindeki alerji testini çözebilirsiniz: www.bebekvealerji.com/inek-sutu-alerjisi-risk-testi/

İnek sütü alerjisi sindirim sistemini etkilediğinde karın ağrısı, kusma, ishal ve dışkıda kan gibi bulgular görülebilir. Bebeklerde ishal ve kanlı dışkılamanın yanı sıra kabızlık, kusma, kilo alamama durumlarında inek sütü alerjisi düşünülmelidir.

Bebeğinizdeki belirtilerin alerji olup olmadığını anlamak için Bebek ve Alerji web sitesindeki alerji testini çözebilirsiniz: www.bebekvealerji.com/inek-sutu-alerjisi-risk-testi/

Anne, baba ya da kardeşlerinde saman nezlesi (alerjik rinit), astım, atopik dermatit (egzama) ve besin alerjisi gibi alerjik hastalıklar olan bebeklerde alerjik hastalık gelişme riski artar.

Ailesinde alerji olmayan bebeklerde alerji gelişme riski %20-30 kadar iken; anne, baba veya kardeşinde alerji olanların riski %40-50, hem anne hem de babasında veya anne-babadan biriyle birlikte kardeşinde alerji olanlarda ise %60-70 düzeyindedir. Yani ailede alerji olması bebekte alerji gelişme riskini 3-4 kata kadar artırabilir. Alerjinin bebeklik döneminde olduğu gibi daha geç çocukluk döneminde de ortaya çıkabileceği bilinmelidir.

Alerjisi olan annelerin bebeklerini emzirmesinde sakınca yoktur.

Annede var olan alerji bebeğe anne sütü ile geçmez. Aksine anne sütü ile beslenme bebeklere alerjik hastalık gelişme sıklığını azaltır.

Bebeğinizde inek sütü alerjisi varsa alerji maması (aminoasit formüla veya ileri derecede hidrolize formüla) kullanılması gerekir.

Alerjiyi engelleyen mamalar yarı hidrolizedir, yani proteinler aminoasit şeklinde temel parçacıklara ayrılmaz; daha az parçalanırlar ve proteinlerden daha küçük hale getirilirler.

İnek sütü alerjisinin tedavisinde kullanılmazlar. Bu tip mamalar ailesinde alerji olan bebeklerde alerji gelişiminin engellenmesi için koruyucu olarak kullanılabilir. Ayrıca inek sütü alerjisi olan bebeklerde aminoasit formüla kullanıldıktan sonra, bebeğin alerjisinin geçtiği düşünüldüğünde normal beslenmeye geçerken belirli sürelerle verilebilirler.