Besin alerjisi, bağışıklık sisteminin gıda proteinine karşı normal dışı tepki vermesi sonucu oluşur.
Besin alerjisinde bağışıklık sistemi yenilen gıdadaki proteinleri yanlışlıkla “tehlikeli” olarak algılar ve “tehlikeli” proteini hedef alan bir yanıt verir. Besin alerjisi olan kişilerin yaşadığı belirtilerden bu yanlış bağışıklık yanıtı sorumludur.
Belirtiler her zaman kısa sürede ortaya çıkmayabilir. Bu durum da belirtilerin nedeninin anlaşılmasını güçleştirir. Bazı bebeklerde belirtiler gıdayı aldıktan sonra dakikalar içinde görülebilir. Bu tür tepkinin tanısı kolaydır. Ancak bazı bebeklerde belirtilerin ortaya çıkması daha uzun bir zaman alır (birkaç saat veya gün). Bu durumda tanı konması daha zordur. Doktorlar alerjiyi iki ayrı grup halinde değerlendirir:
1. Ani başlayan ve vücutta savunma sisteminin alerjiyle ilişkili maddesi olan spesifik immünglobülin E miktarının arttığı durumlar.
2. Geç başlayan spesifik immünglobülin E miktarının artmadığı durumlar.
Besin Alerjisi ve Tipleri
| Alerji tipi | Tip 1– IgE | Tip 1 – IgE olmayan |
| Besine tepki verme süresi | Belirtiler hemen veya erken ortaya çıkar. | Belirtiler geç ortaya çıkar. |
| Tipik belirtiler nedir? | Deri döküntüsü ve şişlik | Egzama, ishal, kilo kaybı |
| Vücutta ne oluyor? | Vücut tarafından IgE antikorları üretilir. Bunlar vücuda, daha sonra alerjik tepkiye neden olan histaminlerin salınmasına neden olarak yabancı cisimlere yanıt verirler. | Bu tipte; IgE antikorlarında artış görülmez, oluşan tepkiden bağışıklık hücreleri sorumludur. |
| Gıda alerjisine tanı koyma kolaylığı | IgE antikorları kan tetkiklerinde tespit edilebilir. | Tanısı daha zordur. |
Bazı çocuklarda her iki durum bir arada görülebilir.
Besin Alerjisi ve Besin İntoleransı
İnek sütü proteini alerjisi ve laktoz intoleransı benzer belirtilere neden olabilir ancak vücutta farklı yollarla etki gösteren tümüyle farklı iki durumdur.
Besin alerjileri ve besin intoleransı (tahammülsüzlüğü) vücudun farklı iki tepkisidir. Besin alerjisi; bağışıklık sisteminin inek sütü proteini veya soya proteini gibi gıdalardaki belli bir proteine karşı oluşturduğu aşırı tepkisidir. Besin alerjilerine daima proteinler neden olurken; besin intoleransı yenen gıdanın içinde bulunan farklı bileşenler tarafından tetiklenebilir.
Besin alerjisi, bağışıklık sisteminin alerjen besinin zararlı olduğuna inanması sonucunda ortaya çıkar. Bu nedenle şişlik, hışıltılı solunum, gaz veya ishal gibi alerjik belirtilere yol açan bir saldırı başlatır. Bu tepki belli besinler tüketildiğinde her zaman ortaya çıkar.
Besin intoleransı ise; vücudun başa çıkamadığı belli bir gıda veya gıda katkısına verdiği tüm olumsuz tepkileri içerir. Bu durumun enzim eksiklikleri veya aşırı duyarlı bağırsak gibi çok sayıda nedeni olabilir. Besin alerjisinin aksine besin intoleransında olaya bağışıklık sistemi karışmaz. Besin intoleransına yanıtlar; kişiden kişiye değişir ve ağırlıkla yenen gıda miktarına, nasıl hazırlandığına ve etkilenen bebeğin bireysel durumuna bağlıdır.
Besin Alerjisi Görülme Sıklığı
On küçük çocuktan birinde besin alerjisi bulunur.
Çocuğunuzda besin alerjisi olduğundan şüpheleniyorsanız en iyi tedaviyi almasını ve dengeli beslenmesini sağlamak için doktorunuza danışın.
Her dört aileden biri, çocuklarının besinlere tepkisi olduğunu belirtmektedir. Ancak besin alerjileri ile intolerans gibi alerjik olmayan tepkilerin benzediği ve karıştırılabildikleri unutulmamalıdır. Küçük çocukların %5 veya %10’unda gerçekten besin alerjisi bulunur; araştırmalar dünyada besin alerjisi sıklığının giderek arttığını göstermektedir. Besin alerjilerinin çoğu yaşamın ilk yılında ortaya çıkar ve zamanla kaybolur. Ancak bir besine alerjisi olan çocuklarda, ileride diğer besinlere karşı da alerji gelişme riski yüksektir.
Sık Rastlanan Diğer Besin Alerjileri
Çocuklarda alerjiye inek sütü dışındaki besinler de neden olabilmektedir.
Çocuk ve erişkinlerde hemen hemen gıdaların tümü alerjik bir tepki oluşturabilir, fakat temel olarak aşağıda yer alan besinler tüm besin alerjilerinin çoğunu oluşturur:
- Yumurta
- Yer fıstığı ve fındık gibi kabuklu yemişler
- Buğday
- Soya
- Balık ve kabuklu deniz ürünleri
Aşağıda sık karşılaşılan besin alerjileri yer almaktadır.
Yumurta alerjisi, süt alerjisinden sonra çocuklarda en sık görülen alerjilerden biridir. Yumurta alerjisi, ürtiker adı verilen kızarık döküntülerden (kurdeşen) anafilaksiye kadar değişik belirtilerle ortaya çıkabilir. Tepkiyi önlemek için yumurta ve yumurta kullanılan ürünlerden kaçınılmalıdır. Çocukların çoğu büyüdükçe yumurta alerjisi kaybolur. Bazı aşılar yumurta proteini içerebilir; bu nedenle çocuğunuza aşılarını yaptırmadan önce mutlaka aşının içeriği ile ilgili doktorunuza danışmalısınız.
Yer fıstığı alerjisi en sık görülen besin alerjilerinden biridir.
Ağır bir alerjik tepki olan anafilaksiye (solunumun durmasına neden olan şok) neden olabilir ve ömür boyu sürme eğilimindedir. Bu nedenle; yer fıstığı ve içeren ürünlerden kaçınılması gerekir. Yer fıstığı alerjisi olan çocukların diğer baklagillere de alerjisi olabilir. Fındık, fıstık, ceviz, badem, kaju gibi kuruyemiş alerjisi de sık görülmektedir. Bu gıdalara karşı gelişen alerji de tehlikeli tepkilere neden olabilir ve yaşam boyu sürebilir.
Buğday alerjisi bebek ve küçük çocuklarda oldukça sık görülür ve genellikle üç yaşına kadar ya da erişkinlikten önce kaybolur.
Buğday alerjisinin belirtileri de ürtikerden, solunumun durmasına neden olan şoka kadar değişebilir. Tepkiyi önlemek için buğday ve buğday ürünlerinden kaçınılmalıdır. Buğday alerjisi gluten intoleransı ile karıştırılmamalıdır.
Balıklar, solunumun durmasına neden olan şok gibi şiddetli alerjik tepkilere yol açabilirler ve alerji genellikle yaşam boyu sürer.
Olguların %40’ında ilk balık alerjisi tepkisi erişkinlik çağında ortaya çıkar. Somon, ton ve trança en sık görülen balık alerjisi nedenleridir.
