Bebeklerde en sık rastlanan alerji, inek sütü alerjisidir.
Bebeklerde alerji en sık olarak inek sütü alerjisi şeklinde görülmektedir. İnek sütü alerjisinin neden geliştiği tam olarak bilinmemekle birlikte, bebeğin inek sütü proteini tüketmemesinin, belirtileri engellediği bilinmektedir. İnek sütü alerjisi olan bebeklerin beslenmesinde inek sütünde bulunan proteinlerin parçalanarak küçültülmesinden, amino asit haline getirilmesine kadar çeşitli seçenekler bulunmaktadır. Bebeklerin çoğu büyüdükçe sorun ortadan kalkmaktadır.
Bebek veya çocuklara inek sütü proteini verilmesi, alerjik tepkileri tetikleyebilir. İnek sütü proteininden tamamen kaçınılarak; bu tepkinin neden olduğu belirtiler ortadan kaldırılabilir.
İnek sütü alerjisi, bebek ve küçük çocuklarda en sık görülen gıda alerjisidir. 100 bebekten 2-5’inde bulunmakta ve genellikle 2-3 yaş altı bebekleri etkilemektedir. Bu durum bağışıklık sisteminin, inek sütünde bulunan bir veya daha fazla proteine aşırı tepki vermesi sonucu oluşur. Bu nedenle “inek sütü proteini alerjisi” adını alır, ancak kısaca “inek sütü alerjisi” de denmektedir. Yalnızca anne sütü alan bebekler de inek sütü proteinlerine tepki gösterebilir; bunun nedeni inek sütü proteinlerinin anne sütü aracılığıyla bebeğe aktarılmasıdır. Böyle bir durumda, annenin diyetinden inek sütü proteini kaldırılarak, emzirmeye devam edilebilir.
İnek sütü alerjisinin belirtileri değişkendir. Cilt, solunum yolları ve sindirim sistemi gibi birkaç sistemi etkileyebilir.
Alerji belirtileri arasında deri döküntüleri (kurdeşen), egzama, hışıltılı solunum, kusma, ishal, kolik veya aşırı ağlama sayılabilir. Alerjik tepkiler birkaç dakika içerisinde çok hızlı ortaya çıkabileceği gibi (ör. şiddetli solunum sorunları, kusma) geç de oluşabilirler veya ortaya çıkmaları için büyük bir porsiyon tüketilmesi gerekebilir (ör. bir bardak süt). Ortaya çıkması 3-5 gün alabilen deri döküntüsü veya ishal gecikmiş tepki örnekleridir.
İnek Sütü Alerjisi Belirtileri
Bebeklerin çoğunda zaman zaman fazlaca ağlama, deri döküntüsü, ishal, kolik, hışıltılı solunum, kusma veya huzursuz uyku gibi sorunlar oluşur; ancak inek sütü alerjisi olan bebeklerde bu sorunlar genellikle inek sütü alındığında oluşmaktadır.
Bebeğin yukarıdaki belirtilerden herhangi biri nedeniyle sıkıntı çekmesi üzücüdür; bu nedenle belirtilerin inek sütüyle ilişkili olup olmadığının anlaşılması gerekir. Alerjinin belirtilerini bilerek sorunu erken dönemde fark ederseniz hızla çözebilirsiniz!
Tabloda sık rastlanan alerji belirtileri yer almaktadır:
İnek Sütü Alerjisi Tanısı
Doktorunuz bebeğinizde inek sütü alerjisi olup olmadığını anlamak için şikayetlerinizi dinleyecek; muayene edecek ve bazen test yapılmasına gerek duyacaktır.
Doktorunuz Hangi Testleri İsteyebilir?
Doktorunuzun alerji testleri isteyip istemeyeceğine karar vermesi için bebeğinizin gelişimi, beslenmesi, belirtileri, ailede alerji varlığı gibi pek çok bilgiye gereksinimi olabilir.
Alerji Testleri:
- Deri Testleri: Hızlı sonuç verdikleri için tercih edilebilir.
- Kan Testleri: Alerjik tepkiler çocuğunuz yedikten hemen sonra görüldüğünde, deri veya kan testinin pozitif çıkma olasılığı yüksektir. Belirtiler daha geç ortaya çıkıyorsa kan testleriyle gösterilmesi daha güç olabilir.
- Tanı Amaçlı Diyetler: Alerjik tepkiler besin tüketildikten saatler veya günler sonra ortaya çıkıyorsa, diyetten çıkartma (eliminasyon) gibi tanıya yönelik diyetler veya gıda yüklemeleri tercih edilebilir.
Doktorunuzun isteyeceği testin tipi, şüphelendiği alerjinin tipiyle ilişkilidir.
Bu konuda uzmanlığı olan doktor veya kurumlar tarafından yapılması gereken bu testler, kesin olarak doğru sonucu vermeyebilir. Alerji testlerinin doktorunuzun bebeğe tanı koyma sürecinin yalnızca bir parçası olduğunu unutmayın. Doktorunuz test sonuçlarını bebeğinizin durumu ışığında değerlendirecektir.
Bebeğinizin alerjisiyle başa çıkmak için doktorunuzla birlikte plan yaparak, onun önerileri doğrultusunda hareket etmeniz uygun olacaktır.
Genel olarak durum değerlendirmesi aşağıdaki şemada görüldüğü gibi gerçekleştirilmektedir.
Aşağıdaki tabloda tanı amacıyla yapılan testler ve ne işe yaradıkları yer almaktadır.
| Test | Tanım |
| Deri Prick Testleri | Deri Prick testleri özellikle inek sütü alerjisini test etmekte kesin sonuç verir. Küçük inek sütü damlaları veya diğer şüpheli gıdalar bebeğin kolunun ön kısmına konarak, her damladan deri içine küçük bir batma yapılır. Çocuğunuzun derisi kızarır ve kaşınırsa, genellikle bu maddeye karşı alerjisi olduğu anlamına gelir. Buna pozitif tepki denir. Testte hiçbir tepki görülmese de çocuğunuzun hala besin alerjisi olma riski bulunur. Bu durum çocuğunuzda gıda alımından sonra immünglobülin E olmayan tepki adı verilen gecikmiş tepki varsa görülebilir.Deri Prick testleri oldukça hızlıdır. Hangi besinlere karşı alerji bulunduğunu değerlendirmek için ilk test olarak kullanılırlar. Alerjiye neden olan maddeler tanımlanınca doktor daha ileri testler isteyebilir. (ör. RAST). |
| Yama Testi | Yama testi ile geç ortaya çıkan belirtiler, özellikle atopik dermatit (cilt döküntüleri) ve geç sindirim belirtileri test edilebilir. Prick ve kan testleri negatif olduğunda dahi inek sütü alerjisi bulunduğunu gösterebilir. Bu yöntemde alerjiye yol açan besin ekstresi sırt derisine bantla uygulanır ve burada 24-72 saat bırakılır. |
| Spesifik IgE Testleri (RAST Testleri) | Spesifik IgE testleri çocuğun kanındaki spesifik antikorların (bağışıklık sistemine ait maddeler) yoğunluğunu ölçebilen kan testleridir. Alerjileri veya astımı olan çocukların kandaki IgE düzeyleri genellikle yüksektir. Testin negatif çıkması alerji olmadığı anlamına gelmez. |
| Eliminasyon (Çıkartma) Diyeti | Çocuğunuzun inek sütü, yumurta, buğday veya soya gibi gıdalara tepkisini kanıtlamak için doktorunuz eliminasyon diyeti tavsiye edebilir. Bu testin sonuçları; çocuğunuzun tıbbi öyküsü, kan testleri ve alerji günlüğüyle birlikte değerlendirilir.Böyle bir diyet nasıl yapılabilir? Soruna neden olduğundan şüphelenilen besin bir veya iki hafta boyunca doktorunuzun gözetimi altında çocuğunuzun diyetinden çıkartılır. Söz konusu tetikleyiciyi içeren bütün besinlerden kaçınmanız gerekir; doktorunuz bunu nasıl yapacağınızı anlatacaktır. Doktorunuz eliminasyon diyeti sırasında bebeğinizin yeterince beslenebilmesi için; amino asit bazlı bir formül süt gibi inek sütü proteini içermeyen, özel bir bebek sütü önerebilir. |
| Besin Yüklemeleri | Doktorunuz bebeğinizin besin alerjisinin geçtiğini düşünürse, besin yüklemesi yapmak isteyebilir. Bunun için bebeğinizin belirtilerinin kaybolmuş olması gerekir. Bu testte alerjiye neden olan besin, ağız yoluyla ve çok küçük miktarda alınır.Besinler çocuğun yaşına bağlı olarak çeşitli formül sütlere, meyve sularına, pürelere veya köftelere katılabilir.Dikkat! Yükleme testleri bebeğin doktorunun gözetiminde bir klinik veya hastane ortamında deneyimli personel ve donanımla yapılmalıdır. |
İnek Sütü Alerjisi Nedenleri
Alerjinin nasıl olduğunun bilinmesine karşın, neden geliştiği henüz bilinmemektedir. Ailenizde alerji öyküsü varsa, çocuğunuz da büyük olasılıkla alerjik bir durum geliştirecektir.
İnek sütü alerjisi bebeklerde ve çocuklarda en sık görülen besin alerjisidir. İnek sütü proteinleri mamayla beslenen bebeklerin ilk karşılaştığı ana besin proteinleri olduğu için çok sık görülür.
Çocuğunuz yalnızca anne sütü alsa dahi, anne inek sütü içtiği veya süt ürünleri tükettiği için inek sütü proteini anne sütünden bebeğe geçerek alerjiye neden olabilir. Neden bazı çocukların bağışıklık sistemlerinin bir veya daha fazla proteinle savaştığı tam olarak anlaşılamamıştır. Genellikle bebekler ve küçük çocuklar, bağışıklık sistemleri hala oldukça olgunlaşmamış olduğundan bu proteinlere karşı çok daha duyarlıdır.
Aile öykülerinde alerji, astım, ürtiker, saman nezlesi veya egzama (anne, baba veya kardeşlerde) bulunan çocuklarda besin alerjisi gelişme riski, akrabalarında alerji olmayanlardan yüksektir.
İnek Sütü Alerjisine Benzer Hastalıklar
Laktoz İntoleransı:
Bazı ortak belirtilere sahip olmalarına karşın inek sütü alerjisi ve laktoz intoleransı tamamen farklı iki durumdur ve vücudu tamamen farklı yollardan etkilerler.
Bunları karıştırmak oldukça kolaydır. Aşağıdaki bilgiler karıştırmamanıza yardımcı olacaktır.
Temel fark, inek sütü alerjisinin bir besin alerjisi olması, bağışıklık sisteminin inek sütü içindeki bir veya daha fazla proteine aşırı tepki göstermesidir. Bir gıda alerjik tepkisinden kaçınmak için, proteinin alımından kaçınmak önemlidir.
Laktoz intoleransı ise laktoz denen süt şekerinin sindirilememesidir. Bu bir besin intoleransı olup, vücut bu besinle başa çıkamaz. Olaya bağışıklık sistemi karışmaz ve bu nedenle alerjik tepki ortaya çıkmaz. Gaz, karın ağrısı, gerginlik veya ishal gibi belirtiler laktoz intoleransının işaretleri olabilir. Deri veya solunum yolu genellikle etkilenmez. Yine laktoz intoleransının belirtileri, yalnızca laktoz içeren bütün gıdalardan (ör. bütün süt ve süt ürünleri) kaçınılarak yönetilebilir. Laktozsuz süt ve süt ürünleri kullanılabilir.
Çocuğunuzun belirtilerinden emin değilseniz, mutlaka doktorunuza danışın.
Eozinofilik Özofajit:
Eozinofilik özofajit, yemek borusunda besin alerjisi sonucunda ortaya çıkan alerjik bir durumdur ve genellikle gastroözofageal reflü (mide içeriğinin yemek borusuna kaçması) hastalığı ile birlikte bulunur.
Bu hastalıkta yemek borusunda çok sayıda eozinofil (kandaki akyuvarlardan biri) bulunur ve belirtileri gastroözofageal reflü hastalığının belirtilerine çok benzer:
- Beslenme güçlükleri
- Öğünlerden sonra bulantı
- Regürjitasyon (yenilen gıdaların ağızdan geri gelmesi, taşma, çıkarma) veya kusma
- Karın ağrısı ve ishal
- Yutma güçlükleri
- Büyüyememe
- Kabızlık (özellikle büyük çocuklarda)
Bu hastalıkta alerjiye neden olan besinler diyetten çıkartılır. Bunun iki yöntemi vardır;
Diyetten bütün protein kaynaklarının çıkartıldığı basit diyet: Bu durumda amino asit bazlı bir formül süt kullanılır.
Eliminasyon Diyeti: Alerji testleriyle saptanan besinler diyetten çıkartılır. En sık görülen inek sütü, soya fasulyesi, tavuk yumurtası, kabuklu kuruyemişler, buğday, balık ve kabuklu deniz ürünlerinden bir veya daha fazlasından kaçınılır. Bebeğinize gereksindiği bütün besinleri verebilmek için doktorunuz diyeti desteklemek üzere amino asit bazlı formül sütler önerebilir.
Beslenme tedavisi, bu konuda eğitim almış bir doktorun gözetimi altında yapılmalıdır.
Gastroözofageal Reflü Hastalığı:
Gastroözofageal reflü hastalığı, bebeklerde ciddi bir durum olabilir ve besin alerjisine veya inek sütü alerjisine bağlı olabilir. Bu hastalıkta da sağlıklı ve tam bir diyet için amino asit bazlı formül sütler kullanılabilir.
Bebeklerde yaşamlarının ilk aylarında yemeklerden sonra, kısa süre içinde geğirme ve çıkartma tipiktir ve kaygılanacak bir durum yoktur. Dört aylık bebeklerin üçte birinde günde en az bir kez meydana gelir. Bebeğin büyümesini ve gelişmesini engellemez. Ancak bazı bebeklerde asit reflüsü, gastroözofageal reflü hastalığı gibi daha ciddi durumların bir belirtisi olabilir. Gastroösofageal reflüden öğünlerden uzun bir süre geçtikten sonra fazla miktarda gıda çıkartılması durumunda şüphelenilir.
Belirtileri:
- Gıda ve mide asidinin ağızdan dışarı atıldığı, bol miktarda çıkartma.
- Bir defada bir veya iki çorba kaşığından fazla tükürük.
- Anormal tükürük rengi (yeşil veya kahverengi).
- Öğünler arasında aç görünmesine karşın yavaş kilo alma ve yemeği reddetme.
- Hastalığın ateş, ishal, soluk alırken güçlük gibi diğer işaretleri.
Gastroözofageal reflü hastalığı inek sütü alerjisine bağlı olarak gelişebilir. Besin alerjisinden şüpheleniliyorsa, doktorunuz hipoalerjenik bir mamayla eliminasyon diyeti önerebilir.
Bebeğinizde gastroözofageal reflü belirtileri varsa, hemen doktorunuza danışın.
İnek Sütü Alerjisi ve Gastroözofageal Reflünün Ortak Belirtileri:
Çoklu Besin Proteini Alerjisi:
Çocukların sık görülen farklı besin proteinlerine alerjisi olmasına (örneğin; soya fasulyesine ek olarak inek sütü, tavuk yumurtası ve fıstık) “çoklu besin protein alerjisi” denir.
Bir besin alerjisi olan çocukların %50’sinden fazlası, birden fazla besin proteinine karşı alerjik tepkiler gösterir.
Nadir vakalarda anne sütü alan bebeklerde de görülür. Bu bebeklerin amino asit bazlı formül sütle beslenmeleri tercih edilir. Amino asit bazlı formül sütler sadece protein yapı taşları olan amino asitleri içerir ve alerjik yanıtı tetiklemezler.
